تشخیص قطعات الکترونیکی اصلی از تقلبی به دلیل رواج قطعات فیک به یکی از دغدغههای فعالان این حوزه تبدیل شده و احتمالا شما را نیز درگیر خود کرده است. تقاضای بالا، کمبود قطعات و قیمت پایین قطعات فیک در مقایسه با قطعات اورجینال، دلایل اصلی رواج این قطعات هستند. اما آیا قطعات الکترونیکی که با نام اورجینال در ایران وجود دارند، واقعا اورجینال هستند؟ و آیا میتوانیم با روشهای متعدد، آنها را شناسایی کنیم؟
در ادامه ابتدا روش های ساخت قطعات تقلبی را به شما معرفی میکنیم و سپس به موضوع مهم وضعیت قطعات اورجینال و تقلبی در ایران میپردازیم. در نهایت باهم روشهای تشخیص قطعات را بررسی میکنیم.
فهرست مطالب
- معرفی قطعات تقلبی و روشهای ساخت آن
- تشخیص قطعات اورجینال از تقلبی در بازار ایران
- آیا قطعات اورجینال در ایران وجود دارد؟
- آیا میتوان از قطعات تقلبی استفاده کرد؟
- قطعات مناسب برای دانشجویان و تولیدکنندگان با تولید محدود
- قطعات مناسب برای تولیدکنندگان با تولید انبوه
- روشهای تشخیص قطعات تقلبی از اصلی یا اورجینال در سطح جهان
- بررسی اطلاعات درج شده بر روی قطعات
- بررسی فرورفتگی و حفرههای قطعات
- بررسی جنس و بافت سطح قطعات
- بررسی وضعیت پین و اتصالات قطعات
- خلاصه
قطعات تقلبی چگونه قطعاتی هستند؟
قطعات تقلبی، قطعاتی هستند که در مقایسه با قطعات اورجینال که از کارخانه خارج میشوند، کیفیت پایینتری دارند. این قطعات شامل دو دسته میشوند:
- قطعات قدیمی (دست دوم) که بازسازی میشوند و به عنوان قطعات کارنکرده و نو به فروش میرسند.
- قطعات قدیمی (دست دوم) که با لیبل های جدید به عنوان قطعاتی کاملا متفاوت به فروش میرسند.
روش های ساخت قطعات تقلبی یا فیک
قطعات تقلبی به دو روش توسط سازندگان ساخته میشوند:
Blacktopping
Blacktopping یکی از روش های بسیار رایجی است که توسط سازندگان قطعات فیک مورد استفاده قرار میگیرد. در این روش، سازندگان لایهای از مادهی قیر مانندی را بر روی قطعات میکشند تا اطلاعات اصلی آن را بپوشانند و اطلاعات جدیدی را بر روی آن درج کنند.
Sandblasting
Sandblasting نیز یکی دیگر از روش های رایج در میان سازندگان قطعات تقلبی است. در این روش، سطح قطعات الکترونیکی با هدف از بین رفتن اطلاعات درج شده بر روی آنها توسط اجسام سختی ساییده میشوند.
تشخیص قطعات الکترونیکی اصلی از تقلبی در بازار ایران
موضوع تشخیص قطعات الکترونیک تقلبی و اصلی، همواره باعث جنجال بسیار زیادی میان فروشندگان، تولیدکنندگان، دانشجویان و تمامی افرادی شده است که در حوزه الکترونیک فعالیت میکنند. قطعات الکترونیکی با نام های قطعات اورجینال و کپی وارد بازار کشور میشوند. برخی فروشگاه ها ادعا دارند که قطعات اورجینال ارائه میکنند و برخی دیگر به واژه های اورجینال و کپی بودن محصول اشارهای ندارند. به همین دلیل افراد تصور میکنند که فریب خوردهاند و با هدف پیدا کردن قطعات اورجینال، به دنبال روش های تشخیص قطعات تقلبی هستند که شاید در ایران نتوان آن را به اجرا درآورد.
آیا قطعات اورجینال در ایران وجود دارد که بتوان با روشهای مشخصی آنها را از نمونهی تقلبی تشخیص داد؟
برای جواب به این سوال باید گفت:
اکثر قطعات الکترونیکی که در ایران خرید و فروش میشوند، از کشور چین وارد میشوند و عمدتا غیراورجینال هستند.
شاید با شنیدن این موضوع، ناامید شوید و تصور کنید تمامی فروشگاه های الکترونیکی که ادعا میکنند فروشنده قطعات اورجینال هستند، کلاهبردارند. اما این موضوع صحیح نیست. دلیل آن هم این است که کلمات اورجینال، تقلبی و غیراورجینال یا فیک همگی با این هدف در فروشگاهها بهکار برده میشوند تا بتوانند ردهبندی کیفی قطعات را به مشتریان نشان دهند. مشتریان همواره به دنبال کلمهی اورجینال هستند و با دیدن آن در فروشگاهها و امید به این که بتوانند کالای اصلی را تهیه کنند، این قطعات را میخرند. درحالی که آنها نمیدانند این قطعات اصلی نیستند و تنها نشاندهندهی کیفیت بالاتری هستند. به علاوه، قطعات اورجینال واقعی قیمت بسیار بالایی دارند و به همین دلیل، حتی در صورت واردات پرهزینه قطعات اورجینال اصلی، خرید آن برای اکثر افراد به صرفه نخواهد بود.
بنابراین، شاید نتوان با روش هایی که در ادامه مطلب برای شما مطرح خواهیم کرد، تمایزی بین اکثر قطعات موجود در ایران ایجاد کرده و نام اورجینال و تقلبی را برای آنها انتخاب کنیم. زیرا این قطعات عمدتا غیر اورجینال هستند و روشهایی که ذکر خواهیم کرد، بیشتر توسط تولیدکنندگان معتبر در برخی از کشورها مورداستفاده قرار میگیرند.
آیا میتوان از قطعات تقلبی استفاده کرد؟
با وجود تمامی مواردی که ذکر شد، باید بدانید که میتوانید از تمام قطعات غیراورجینال با سطوح کیفی متفاوت در ایران، بنابه کاربرد موردنیاز خود استفاده کنید.
در بسیاری از کاربردها به راحتی میتوان از قطعاتی با کیفیت پایینتر استفاده کرد و هم نتیجهی مطلوبی گرفت و هم هزینهی نهایی محصول را کاهش داد. اما استفاده از همین قطعات در بسیاری از صنایع مانند صنایع نظامی، هوایی و پزشکی، میتواند منجر به خساراتی جبرانناپذیری شود. به همین دلیل در این کاربردها به دلیل حساسیت بالا، باید از قطعاتی با کیفیت بالاتر استفاده کرد. بنابراین این شما هستید که حساسیت کار، کیفیت، هزینه و خسارات استفاده از هر یک از قطعات را مشخص میکنید.
در ادامه به شما نشان میدهیم که چه قطعاتی را برحسب کاربرد خود و در نظر گرفتن کیفیت و قیمت انتخاب کنید.
رده کیفی مناسب برای دانشجویان و تولیدکنندگان با تولید محدود
اگر دانشجو و یا تولید کنندهای هستید که قصد تولید محدودی از یک محصول را دارد، بهتر است از قطعات اورجینال یا بهتر است بگوییم همان قطعات با کیفیت بالاتر استفاده کنید. مسلما قیمت این قطعات در مقایسه با نمونه های فیک آن بالاتر است. دلیل این پیشنهاد ما این است که شما با خرید قطعهای با کیفیت بالاتر، مطمئن میشوید که درصد خرابی قطعه بسیار پایین است. به همین ترتیب، با خرابی قطعه رو به رو نمیشوید و نیازی به صرف هزینهی مجدد برای خرید قطعهای جدید را نخواهید داشت.
پیشنهاد ما به تولیدکنندگانی که در تیراژ محدود کار میکنند، این است که همیشه قطعات را پیش از استفاده در برد، به صورت جداگانه در یک محصول نمونه تست کنند و از کارکردی که از آن انتظار دارند، مطمئن شوند.
چگونه قطعات را تامین کنیم؟
برای خرید قطعات الکترونیکی خود میتوانید به فروشگاه های اینترنتی مراجعه کنید. اما پیش از خرید دو فاکتور را در نظر داشته باشید:
سابقه فروشگاه
فروشگاه هایی که سال هاست مشغول فروش و تامین قطعات الکترونیکی هستند، به دلیل تجربه و اعتباری که کسب کردهاند، گزینهی بهتری برای شما هستند.
ردهبندی کیفیت قطعات
همانطور که گفتیم بسیاری از فروشگاه ها با استفاده از کلمات کپی و اورجینال سعی دارند که کیفیت قطعات را به شما نشان دهند. تعیین این ردهبندی در یک فروشگاه فاکتور بسیار مهمی است، زیرا شما پیش از خرید خود میتوانید تصمیم بگیرید که آیا قطعهای با کیفیت و قیمت بالاتر و یا قطعهای با کیفیت و قیمت پایینتر میخواهید. به همین دلیل پیشنهاد ما به شما این است که از وجود ردهبندی کیفیت قطعات در یک فروشگاه مطمئن شوید و سپس اقدام به خرید کنید تا حداقل بدانید که برای چه میزان از کیفیتی، هزینه میکنید.
رده کیفی مناسب برای تولیدکنندگان با تولید انبوه
دراینجا میخواهیم درمورد تولید کنندگانی صحبت کنیم که قصد تولید محصولات الکترونیکی در تیراژ بالا را دارند. اگر شما چنین فردی هستید، با دو چالش رو به رو هستید:
- ارائهی محصولی با کیفیت کالا
- کاهش قیمت تمام شده
همه تولیدکنندگان به دنبال ارائهی محصولی به بازار هستند که بتواند به خوبی کار کرده و نیاز مشتریان را برآورده کند. از طرفی، ارائهی قیمتی رقابتی در بازار برای فروش بیشتر و ادامه فعالیت نیز امری ضروری است. به همین دلیل، لازم است قطعاتی را خریداری کنید که هم بتواند پاسخگوی عملکرد موردنظر شما باشد و هم بتواند قیمت مناسبی داشته باشد. با این شرایط نمیتوانید خرید خود را تنها به خرید قطعات اورجینال با کیفیت بالاتر محدود کنید. زیرا قیمت این قطعات بسیار بالا بوده و درصورت خرید آنها بدون درنظر گرفتن بالارفتن قیمت نهایی محصول، سود محصول به شدت کاهش مییابد.
مثال زیر را در نظر بگیرید:
تصور کنید بردی با قطعاتی با کیفیت پایینتر (کپی یا فیک) تولید کردهاید و هزینهی تمام شدهی آن 10000 تومان شده است و میتوانید آن را با قیمت 30000 تومان بفروشید. دراینجا سود شما 20000 تومان خواهد بود. اما اگر همین برد را با قطعاتی با کیفیت بالاتر (اورجینال) به قیمت تمام شدهی 12000 تومان به قیمت 30000 تومان بفروشید، سود شما به 18000 کاهش مییابد. در این شرایط از آنجا که سود شما بهطور چشمگیری کاهش نمییابد، بهتر است از قطعات با کیفیت بالاتر استفاده کنید.
همین برد را با قیمت فروش متفاوتی در بازار تصور کنید:
اگر برد مشابهی را با استفاده از قطعاتی با کیفیت پایینتر و هزینهی تمام شدهی 10000 تومان تولید کنید و تنها بتوانید به قیمت 15000 تومان آن را در بازار بفروشید، سود شما 5 هزار تومن خواهد بود. درصورتیکه این برد را با قطعات با کیفیت بالاتر و هزینهی تمام شدهی 12000 تومان تولید کنید و باز بتوانید آن را به قیمت 15000 تومان بفروشید، سود شما 3000 تومان خواهد بود. در اینجا سود شما 40 درصد کاهش پیدا کرده است. در چنین شرایطی خرید قطعاتی با کیفیت بالاتر، منطقی نخواهد بود. زیرا منجر به کاهش چشمگیر سود شما خواهد شد.
بنابراین متوجه شدید که تولیدکنندگان محصولات الکترونیکی باید با درنظرگرفتن درآمد، سود و هزینههای خود در کنار حفظ کیفیت مطلوب محصول، بین قطعات اورجینال (کیفیت بالاتر) یا تقلبی (کیفیت پایینتر) دست به انتخاب بزنند.
در بخش بعدی، دو فاکتور مهم هنگام تامین قطعات را شرح خواهیم داد.
چگونه قطعات را تامین کنیم؟
پیدا کردن تامین کنندگان
اگر به عنوان تولیدکننده امکان خرید مستقیم از تولیدکنندگان قطعات الکترونیکی را دارید، حتما از معتبر بودن تولیدکننده خود مطمئن شوید و سپس اقدام به خرید کنید. اما اگر به دلیل هزینهی بالا، پیچیدگی کار یا محدودیت زمانی این امکان را ندارید، میتوانید از وارد کنندگان و تامین کنندگان قطعات الکترونیکی استفاده کنید. شرکتهای وارد کننده موظفند تا قطعات را بنابه کیفیت و قیمتی که در نظر دارید، خریداری و به شما تحویل دهند. البته لازم به ذکر است که بسیاری از فروشگاه های اینترنتی نیز امکان خرید عمده را فراهم کردهاند. اما پیش از خرید، حتما سابقه و رزومهی کاری آنها را بررسی کنید.
اطمینال از دریافت قطعاتی با کیفیت یکسان
مسلما اگر قطعهای با کیفیت مطلوب و قیمت مناسبی بیابید، میخواهید بارها از آن در تولید برد محصول خود استفاده کنید. به همین دلیل لازم است که تامین کننده شما قطعاتی را که بارها خریداری میکنید، با کیفیت یکسانی به شما ارائه دهد تا در رابطه با تغییر کیفیت قطعه، به بار آوردن خرابی و متحمل شدن هزینههای بیشتر نگران نباشید.
نحوه تشخیص قطعات اصلی از تقلبی در کشورهای خارجی
تا اینجا متوجه شدید که قطعات فیک و اورجینال در ایران دقیقا به چه معنایی هستند و شما چگونه میتوانید با توجه به کاربرد خود از آنها استفاده کنید. در ادامهی مطلب با مثالهای متعدد میخواهیم به شما نشان دهیم که تولید کنندگان بزرگ دنیا چگونه قطعات الکترونیکی اصلی را از تقلبی تشخیص میدهند. تمامی روشها و مثالهایی که مطالعه خواهید کرد، مجموعهای از روشهایی است که از وب سایتهای رسمی این تولیدکنندگان جمعآوری شدهاست.
1. بررسی اطلاعات درج شده بر روی قطعات الکترونیکی
یکی از روش هایی که میتوان با استفاده از آن قطعات الکترونیکی اصلی را از تقلبی تشخیص داد، بررسی لیبل، لوگو، پارت نامبر و سایر اطلاعات درج شده بر روی آنها است. بسیاری از سازندگان قطعات تقلبی معمولا در تلاشند تا اطلاعات قطعات را همانند نمونهی اصلی آن درج کنند، اما مسلما موفق به این کار نمیشوند. بنابراین همیشه میتوان با بررسی و مقایسه این قطعات با نمونهی اورجینال آن در وب سایتهای رسمی تولید کنندگان، به تقلبی بودن آنها پی برد.
چه اطلاعاتی را بر روی قطعات بررسی کنیم؟
برای تشخیص یک قطعه اصلی از قطعه تقلبی اطلاعات زیر مورد بررسی قرار میگیرند:
- محل درج اطلاعات – پارت نامبر و سایر اطلاعات قطعات الکترونیکی اورجینال که توسط تولید کنندگان ساخته میشوند، معمولا در محل مشخصی بر روی قطعه درج میشوند. اما قطعاتی که اطلاعات آن بر روی لبههای قطعه و یا بهطور کلی در محلی نامناسب درج شده است، قطعاتی تقلبی هستند.
- املای اطلاعات – اطلاعات درج شده بر روی قطعات الکترونیکی فیک، ممکن است دارای غلط های املایی باشد که با کمی دقت بهراحتی میتوان این غلطها را پیدا کرد.
- فونت – فونت قطعهی موردنظر را حتما باید با فونت قطعهی اصلی مقایسه کرد. اطلاعات درج شده بر روی تمامی محصولات اورجینال با فونت مشخصی نوشته میشوند. اگر فونت یک قطعه با فونت قطعهی اصلی متفاوت باشد، قطعه تقلبی است.
- تاریخ تولید قطعات – نباید بیش از اندازه از تاریخ تولید قطعه گذشته باشد و یا تاریخ آن در آینده باشد، یعنی زمانی که هنوز فرانرسیده است!
- مطابقت تاریخ قطعه با تاریخ درجه شده بر روی بسته بندی
- لوگو – معمولا لوگوی قطعات تقلبی به خوبی چاپ نشدهاند و کاملا واضح نیستند.
- بررس پک های همراه قطعه – برخی از قطعات دارای پک های حساس به رطوبت و گرما هستند. حتما باید مطمئن شد که قطعهی ما نیز همراه با چنین پکی باشد.
2. بررسی فرورفتگی و حفرههای قطعات
تولیدکنندگان معتبر در جهان، علاوه بر بررسی اطلاعات درج شده بر روی قطعات، بهمنظور تشخیص قطعات الکترونیکی اصلی از تقلبی، فرورفتگی و حفرههای موجود بر روی قطعات را نیز بررسی میکنند. اکثر قطعات الکترونیکی دارای فرورفتگی و حفرههایی هستند که در طی فرایند قالبگیری ایجاد میشوند. برخی از این فرورفتگیها و حفرهها پایههای قطعات هستند و برخی دیگر بهمنظور جایگذاری قطعات بر روی برد ایجاد میشوند. البته دستهی دیگری نیز وجود دارند که تنها به دلیل شکل قالب ایجاد میشوند.
معمولا حفظ شباهت فرورفتگی قطعات فیک به قطعات اصلی، برای سازندگان این قطعات بسیار دشوار است. به همین دلیل تولیدکنندگان قطعات با دقت و استفاده از ابزارهای بزرگنمایی میتوانند تفاوتهایی هر چند جزئی را بین فرورفتگی این دو نوع قطعه تشخیص دهند.
مثال اول:
حفرههای موجود بر روی دو قطعهی موجود در تصویر را نگاه کنید. این دو قطعه با پارت نامبرهای یکسانی به بازار عرضه شدهاند. اما یکی از آنها دارای 3 حفره و دیگری دارای 2 حفره است. علاوه بر این، سایز و میزان فرورفتگی آنها نیز باهم متفاوت است. سطح حفرهی پایین در قطعهی سمت چپ، با سطح خود قطعه یکسان به نظر میرسد، اما حفرهی میانی قطعهی سمت راست، این گونه نیست. در اینجا میتوانیم بگوییم از فرایند blacktopping استفاده شدهاست تا پس از خراشیدن لیبل قبلی، فرورفتگی پر شود.
مثال دوم:
نمونهای دیگری از پر شدن فرورفتگی و حفرههای قطعات را میتوانید در تصویر مشاهده کنید. در سمت راست دایرهای که در تصویر مشاهده میکنید، دایره تا لبه با مواد blacktopping پر شده است. این در حالی است که حفره و فرورفتگیهای قطعات اورجینال از لحاظ عمق در تمامی بخشها یکسان هستند.
مثال سوم:
همانطور که گفتیم، عمق حفرهها و فرورفتگیهای قطعات اورجینال در تمامی بخشها یکسان هستند و سطح تمیز و یک نواختی دارند. اما در تصویر زیر، دایرهای که مشاهده میکنید بهصورت دستی پر شده تا سطح قبلی قطعه پوشانده شود. اما سطح آن یک نواخت نیست و عمق آن در برخی قسمتها بیشتر و در برخی دیگر کمتر است.
3. بررسی جنس و بافت سطح قطعات
قطعات الکترونیکی با استفاده از قالب ساخته میشوند و به همین دلیل تمامی بخشهای آن دارای سطحی یک دست با جنسی یکسان هستند. با توجه به این موضوع وجود هر گونه علامت، ناهمگونی، مارک و برچسبی بر روی قطعات، نشانهای از تقلبی بودن آنها است.
مثال اول:
برای مثال دو تصویر زیر را بررسی کنید.
در این دو تصویر قطعه دارای مارک هایی مشکی رنگ است که با سایر بخشهای قطعه متفاوت است. این گونه مارکها و علامتها در فرایند sandblasting و blacktopping ایجاد میشوند. معمولا این گونه مشکلات را نمیتوان با چشم مسلح تشخیص داد. به همین دلیل تولیدکنندگان برای تشخیص این گونه موارد باز هم به یک ابزار بزرگنمایی مانند ذره بین یا میکروسکوپ نیاز خواهند داشت.
مثال دوم:
نمونهای دیگری از دستکاری در قطعات و تفاوت در بافت قطعات را میتوانید در تصویر زیر مشاهده کنید. همانطور که میبینید، قسمت بالایی قطعه، براق و قسمت زیرین آن کدر است. پیشتر گفتیم که قطعات در قالب ساخته میشوند. بنابراین نمیتوانند بافت متفاوتی در هر بخش داشته باشند. به علاوه، هیچگاه بر روی قطعات الکترونیکی از مواد براقکننده استفاده نمیشود تا ظاهر زیبایی داشته باشند!
4. بررسی وضعیت پین و اتصالات قطعات
وضعیت اتصالات قطعات نیز میتواند نشان دهد که یک قطعه قبلا مورد استفاده قرار گرفتهاست یا نه.
مثال اول – خمیدگی:
برای مثال پایههای قطعات DIP باید صاف، مستقیم و بدون خمیدگی باشند. در تصویر زیر نمونهای از پایههای ناهماهنگ و خمیده را ببینید.
مثال دوم – علامت و مارک غیرمعمول بر روی پایه و اتصالات:
علاوه بر خمیدگی، هر گونه علامت بر روی پایهها نیز باید بررسی شوند. البته باید در نظر داشته باشید که برخی از علامتها و مارکها بر روی پایه قطعات میتواند در فرایند تست به وجود آمده باشد. اما به هر حال برخی از مارکها مانند هر گونه ناخالصی، زنگ زدگی، خراشیدگی و از شکل افتادگی پایهی قطعات به ما نشان میدهند که از قطعه قبلا استفاده شده است.
در تصویر زیر پایههای قطعه تغییر شکل دادهاند. حتی میتوانید ببینید که نوری که به پایههای عقبی برخورد کرده، بهطور کامل بازتاب نشده است و این نشانهای از عدم یک دست بودن سطح پایهها است.
مثال سوم – لحیم اضافی:
لحیم اضافی نیز یکیدیگر از نشانههای یک قطعه تقلبی است که قبلا از آن استفاده شدهاست.
مثال چهارم – BGAهای تغییر یافته:
BGAها نمونه از آی سیها هستند که پینهای آنها به شکل توپهایی کوچک بر روی سطح آن قرار گرفتهاند. برخی از آنها در روند تست در کارخانه دچار کمی تورفتگی میشوند که این موضوع طبیعی است. اما اگر توپهای BGA تغییر شکل پیدا کرده باشند، میتوان گفت که از قطعه قبلا استفاده شده و تحت فرایند Reballing قرار گرفتهاست. فرایند Reballing زمانی انجام میشود که توپهای BGAها بر اثر استفاده مکرر از بین رفته باشند و یا بر اثر حرارت بالا از محل ابتدایی خود جابهجا شده باشند.
نمونه از توپهایی که تغییر شکل دادهاند را میتوانید در تصویر زیر ببینید:
سر توپهایی که در این تصویر میبینید، صاف و معیوب شدهاند.
مثال پنجم – وجود مس بر روی پایهها:
یکیدیگر از نشانههای دست کاری و تغییر در اتصالات، وجود مس بر سر پینهای قطعات است. اگر با با ذره بین یا میکروسکوپ در انتهای پینهای یک قطعه، مس ببینید، به این معنا است که پینها بریده و تغییر شکل داده شده است.
خلاصه
در این مقاله یاد گرفتید که قطعات و اورجینال، تقلبی یا کپی که در بازار ایران وجود دارند، چه ویژگی دارند و چگونه میتوان از آنها استفاده کرد. به علاوه دیدید که با استفاده از چه روشهایی در قطعات کارکرده تغییرات متعددی ایجاد میشود و چگونه بسیاری از تولیدکنندگان خارجی این قطعات تقلبی را از اصلی تشخیص میدهند. اگر سوالی ذهن شما را مشغول کردهاست، حتما در زیر مقاله آن را برای ما مطرح کنید.
دیدگاهتان را بنویسید